Ο George Alvanos
Ήρτανι γ(οι) Απουκριγιές
4. τ ` αδιάντρουπα
Στις 10 Μαρτίου 2012 απεβίωσε η Δόμνα Σαμίου. Αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή της στην έρευνα και ερμηνεία της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής.
Όταν η Δόμνα Σαμίου παρουσίασε για πρώτη φορά αποκριάτικα τραγούδια από την τηλεόραση, πολλοί έσπευσαν να κατηγορήσουν ως άσεμνο και ανήθικο το περιεχόμενό τους. Άλλοι επαίνεσαν και χειροκρότησαν την πρωτοβουλία ,τονίζοντας πως ό, τι είναι αυθεντικό και γνήσια δημοτικό, είναι απόλυτα εναρμονισμένο με το λαϊκό αίσθημα και πρέπει γίνεται αποδεκτό χωρίς υποκριτικές αιδημοσύνες και σεμνότυφες ηθικολογίες.
Και πράγματι ,άνθρωποι σοβαροί και καθωσπρέπει ,νοικοκυραίοι που ενέπνεαν τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη και δεν τολμούσε κανείς να τους προσάψει το παραμικρό στην ηθική τους ακεραιότητα ,μια φορά τον χρόνο, τη μέρα της Καθαρής Δευτέρας , συμμετείχαν χωρίς κανέναν ενδοιασμό στις αποκριάτικες εκδηλώσεις και τραγουδούσαν μαζί με τους μουτζουρωμένους τ` αδιάντροπα σαν κάτι το απόλυτα φυσικό και ανεπίληπτο.
Η σεξουαλικότητα, βαριά καταπιεσμένη σε παλιότερες εποχές ,στο αποκριάτικο τραγούδι έβρισκε την ασφαλιστική δικλείδα , χωρίς τα σεξουαλικά εγκλήματα των απελευθερωμένων σήμερα ηθών. Γι` αυτό και το αποδέχονταν όλοι ως αναπόσπαστο μέρος της λαϊκής παράδοσης και κληρονομιάς. Η ονομασία εξάλλου « αδιάντροπο τραγούδι » σημαίνει , ανάμεσα στ` άλλα , το τραγούδι που λέγεται ή που μπορεί να λέγεται χωρίς ντροπή ,χωρίς ηθικές αναστολές .Το αδιάντροπο τραγούδι δεν έχει την πρόθεση να προκαλέσει ,να διεγείρει ή να ερεθίσει ερωτικά. Σατιρίζει ,ειρωνεύεται ,διακωμωδεί ,χωρίς , ωστόσο ,να θίγει ,να ταπεινώνει .Στόχος του είναι βασικά οι γυναίκες ,το αντικείμενο της ερωτικής επιθυμίας : η νεαρή θεία ,η δασκάλα ,η παπαδιά ,η μάνα ,η αδερφή ,μα και επώνυμα η Ελένη ,η Μαρία…Δε γλιτώνουν όμως τα πειράγματα και οι άντρες ,ο παπάς ,ο ζευγάς ,ο ράφτης ,ο νέος ,ο γέρος…
Ο καθηγητής Λαογραφίας Δημήτριος Σ . Λουκάτος παρατηρεί σχετικά:
« Αλλά δεν θα πρέπει να παραλείψουμε και την ανθρώπινη και αιώνια ανάγκη της σεξουαλικής εκτόνωσης, που κάθε λαός (από την αρχαιότητα ως σήμερα ) την παρουσιάζει στις ανοιξιάτικες γιορτές του, των μεταμφιέσεων και των γονιμικών (για τη γη) τελετών . Στα ελληνικά Καρναβάλια μπορεί ν’ ακούσει κανείς ή και να δει «δρώμενο» ό, τι πιο ελευθερόστομο και μιμικό θ’ απέκρουε σε άλλες ώρες το ίδιο το χωριό. Αλλά και σε ομαδικές συγκεντρώσεις δουλειάς ( τρύγος, πατήματα, λιομάζωμα, ξεφλουδίσματα, νυχτέρια) τα υπονοούμενα ή αισχρόλογα (ιστοριούλες, αινίγματα ή παροιμίες και δίστιχα ) ακούονται τόσο ελεύθερα κι αποδεκτικά ,και μάλιστα μπροστά σε νεότερες ηλικίες, ώστε θα πίστευε κανείς ( και είναι μάλλον έτσι ) ότι επίτηδες η λαϊκή κοινωνία τα επινόησε και τα κυκλοφορεί για να μυήσει στο μυστικό της ανθρώπινης γονιμότητας τους νεότερους και για να κρατήσει σε ζωντάνια τα ζωτικά αυτά ενδιαφέροντα ,εκτονώνοντας μαζί και την ψυχοσωματική κατάθλιψή της από την παραδοσιακή ασκητική της απώθηση .». ( Δ .Σ. Λουκάτου :Εισαγωγή στην ελληνική Λαογραφία, Αθήνα 1978,σ.201).
Ο καθηγητής Λαογραφίας Μ. Γ. Μερακλής , προλογίζοντας το έργο του Βαγγέλη Καραγιάννη « Τα αδιάντροπα - Λεσβιακά Λαογραφικά , εκδ. Φιλιππότη, Αθήνα,1983 » και αναφερόμενος στα αδιάντροπα τραγούδια, γράφει :
« Βέβαια οι εικόνες, το πάθος, ο μεγεθυντικός λόγος στις άσεμνες ώρες, θα έλεγα, ακόμα, η ένταση της λαγνείας φανερώνουν πως ο αφιερωμένος σ’ αυτά χρόνος ήταν ερωτικά και σεξουαλικά πυκνός. Όμως αυτό είναι, γενικά, θετικό. Υπάρχουν εκφράσεις, που κατορθώνουν συγχρόνως μια τέλεια διατύπωση και τη μετακένωση ενός δεινού, αχόρταγου πόθου και, έτσι, την απελευθέρωση από αυτόν, αφού, ακριβώς, ο πόθος αυτός εξωτερικεύεται, ανακοινώνεται. Καταργείται εδώ η συνθήκη της καταχωνιασμένης libido . Η χωριάτικη πλατεία και αυλή ήταν, εκτός από τα άλλα και ένα είδος δημόσιο προληπτικό ψυχιατρείο …»
Ο συγγραφέας Βαγγέλης Καραγιάννης , εξάλλου , στο προλογικό σημείωμά του παρατηρεί :
« Αδιάντροπα δίστιχα και ολόκληρα τραγούδια θ’ ακούσουμε απροκάλυπτα κυρίως την Καθαρή Δευτέρα σε αρκετά χωριά της Λέσβου, όπου οι κάτοικοι από πολύ παλιά συνήθεια βγαίνουν στους δρόμους και χορεύοντας τραγουδούν « τα καθαροδευτεριάτικα », δημιουργώντας ατμόσφαιρα που θυμίζει βακχικές – διονυσιακές γιορτές της αρχαιότητας και παραστάσεις από χορούς σατύρων. Αυτή τη μέρα, κοριτσόπουλα και μεγάλες γυναίκες, ακόμη και γριούλες, παίρνουν μέρος στις λαϊκές αυτές χαρούμενες εκδηλώσεις, χωρίς να δείχνουν πως νιώθουν καθόλου μα καθόλου ντροπή .»
Την Καθαρή Δευτέρα , λοιπόν ,τα αδιάντροπα τραγούδια έδιναν κι έπαιρναν στις αυλές , στους δρόμους και στις πλατείες του χωριού.
________________________
Γιώργος Αλβανός : Το χωριό μου Βασιλικά Λέσβου, σ. 372- 379(όπου και αρκετά «αδιάντροπα» )
Ήρτανι γ(οι) Απουκριγιές
4. τ ` αδιάντρουπα
Στις 10 Μαρτίου 2012 απεβίωσε η Δόμνα Σαμίου. Αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή της στην έρευνα και ερμηνεία της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής.
Όταν η Δόμνα Σαμίου παρουσίασε για πρώτη φορά αποκριάτικα τραγούδια από την τηλεόραση, πολλοί έσπευσαν να κατηγορήσουν ως άσεμνο και ανήθικο το περιεχόμενό τους. Άλλοι επαίνεσαν και χειροκρότησαν την πρωτοβουλία ,τονίζοντας πως ό, τι είναι αυθεντικό και γνήσια δημοτικό, είναι απόλυτα εναρμονισμένο με το λαϊκό αίσθημα και πρέπει γίνεται αποδεκτό χωρίς υποκριτικές αιδημοσύνες και σεμνότυφες ηθικολογίες.
Και πράγματι ,άνθρωποι σοβαροί και καθωσπρέπει ,νοικοκυραίοι που ενέπνεαν τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη και δεν τολμούσε κανείς να τους προσάψει το παραμικρό στην ηθική τους ακεραιότητα ,μια φορά τον χρόνο, τη μέρα της Καθαρής Δευτέρας , συμμετείχαν χωρίς κανέναν ενδοιασμό στις αποκριάτικες εκδηλώσεις και τραγουδούσαν μαζί με τους μουτζουρωμένους τ` αδιάντροπα σαν κάτι το απόλυτα φυσικό και ανεπίληπτο.
Η σεξουαλικότητα, βαριά καταπιεσμένη σε παλιότερες εποχές ,στο αποκριάτικο τραγούδι έβρισκε την ασφαλιστική δικλείδα , χωρίς τα σεξουαλικά εγκλήματα των απελευθερωμένων σήμερα ηθών. Γι` αυτό και το αποδέχονταν όλοι ως αναπόσπαστο μέρος της λαϊκής παράδοσης και κληρονομιάς. Η ονομασία εξάλλου « αδιάντροπο τραγούδι » σημαίνει , ανάμεσα στ` άλλα , το τραγούδι που λέγεται ή που μπορεί να λέγεται χωρίς ντροπή ,χωρίς ηθικές αναστολές .Το αδιάντροπο τραγούδι δεν έχει την πρόθεση να προκαλέσει ,να διεγείρει ή να ερεθίσει ερωτικά. Σατιρίζει ,ειρωνεύεται ,διακωμωδεί ,χωρίς , ωστόσο ,να θίγει ,να ταπεινώνει .Στόχος του είναι βασικά οι γυναίκες ,το αντικείμενο της ερωτικής επιθυμίας : η νεαρή θεία ,η δασκάλα ,η παπαδιά ,η μάνα ,η αδερφή ,μα και επώνυμα η Ελένη ,η Μαρία…Δε γλιτώνουν όμως τα πειράγματα και οι άντρες ,ο παπάς ,ο ζευγάς ,ο ράφτης ,ο νέος ,ο γέρος…
Ο καθηγητής Λαογραφίας Δημήτριος Σ . Λουκάτος παρατηρεί σχετικά:
« Αλλά δεν θα πρέπει να παραλείψουμε και την ανθρώπινη και αιώνια ανάγκη της σεξουαλικής εκτόνωσης, που κάθε λαός (από την αρχαιότητα ως σήμερα ) την παρουσιάζει στις ανοιξιάτικες γιορτές του, των μεταμφιέσεων και των γονιμικών (για τη γη) τελετών . Στα ελληνικά Καρναβάλια μπορεί ν’ ακούσει κανείς ή και να δει «δρώμενο» ό, τι πιο ελευθερόστομο και μιμικό θ’ απέκρουε σε άλλες ώρες το ίδιο το χωριό. Αλλά και σε ομαδικές συγκεντρώσεις δουλειάς ( τρύγος, πατήματα, λιομάζωμα, ξεφλουδίσματα, νυχτέρια) τα υπονοούμενα ή αισχρόλογα (ιστοριούλες, αινίγματα ή παροιμίες και δίστιχα ) ακούονται τόσο ελεύθερα κι αποδεκτικά ,και μάλιστα μπροστά σε νεότερες ηλικίες, ώστε θα πίστευε κανείς ( και είναι μάλλον έτσι ) ότι επίτηδες η λαϊκή κοινωνία τα επινόησε και τα κυκλοφορεί για να μυήσει στο μυστικό της ανθρώπινης γονιμότητας τους νεότερους και για να κρατήσει σε ζωντάνια τα ζωτικά αυτά ενδιαφέροντα ,εκτονώνοντας μαζί και την ψυχοσωματική κατάθλιψή της από την παραδοσιακή ασκητική της απώθηση .». ( Δ .Σ. Λουκάτου :Εισαγωγή στην ελληνική Λαογραφία, Αθήνα 1978,σ.201).
Ο καθηγητής Λαογραφίας Μ. Γ. Μερακλής , προλογίζοντας το έργο του Βαγγέλη Καραγιάννη « Τα αδιάντροπα - Λεσβιακά Λαογραφικά , εκδ. Φιλιππότη, Αθήνα,1983 » και αναφερόμενος στα αδιάντροπα τραγούδια, γράφει :
« Βέβαια οι εικόνες, το πάθος, ο μεγεθυντικός λόγος στις άσεμνες ώρες, θα έλεγα, ακόμα, η ένταση της λαγνείας φανερώνουν πως ο αφιερωμένος σ’ αυτά χρόνος ήταν ερωτικά και σεξουαλικά πυκνός. Όμως αυτό είναι, γενικά, θετικό. Υπάρχουν εκφράσεις, που κατορθώνουν συγχρόνως μια τέλεια διατύπωση και τη μετακένωση ενός δεινού, αχόρταγου πόθου και, έτσι, την απελευθέρωση από αυτόν, αφού, ακριβώς, ο πόθος αυτός εξωτερικεύεται, ανακοινώνεται. Καταργείται εδώ η συνθήκη της καταχωνιασμένης libido . Η χωριάτικη πλατεία και αυλή ήταν, εκτός από τα άλλα και ένα είδος δημόσιο προληπτικό ψυχιατρείο …»
Ο συγγραφέας Βαγγέλης Καραγιάννης , εξάλλου , στο προλογικό σημείωμά του παρατηρεί :
« Αδιάντροπα δίστιχα και ολόκληρα τραγούδια θ’ ακούσουμε απροκάλυπτα κυρίως την Καθαρή Δευτέρα σε αρκετά χωριά της Λέσβου, όπου οι κάτοικοι από πολύ παλιά συνήθεια βγαίνουν στους δρόμους και χορεύοντας τραγουδούν « τα καθαροδευτεριάτικα », δημιουργώντας ατμόσφαιρα που θυμίζει βακχικές – διονυσιακές γιορτές της αρχαιότητας και παραστάσεις από χορούς σατύρων. Αυτή τη μέρα, κοριτσόπουλα και μεγάλες γυναίκες, ακόμη και γριούλες, παίρνουν μέρος στις λαϊκές αυτές χαρούμενες εκδηλώσεις, χωρίς να δείχνουν πως νιώθουν καθόλου μα καθόλου ντροπή .»
Την Καθαρή Δευτέρα , λοιπόν ,τα αδιάντροπα τραγούδια έδιναν κι έπαιρναν στις αυλές , στους δρόμους και στις πλατείες του χωριού.
________________________
Γιώργος Αλβανός : Το χωριό μου Βασιλικά Λέσβου, σ. 372- 379(όπου και αρκετά «αδιάντροπα» )
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου