Δεισιδαιμονίες και προλήψεις
Ο πρωτόγονος άνθρωπος έβλεπε να συμβαίνουν γύρω του φαινόμενα, που δεν μπορούσε να κατανοήσει και να ελέγξει : Αστραπές, βροντές κεραυνοί, θύελλες, τρικυμίες, εκρήξεις ηφαιστείων, σεισμοί…Έβλεπε την κίνηση των αστεριών, την ανατολή και τη δύση του ήλιου, τις φάσεις της σελήνης, τη γέννηση, τη ζωή, τον θάνατο. Πίστεψε πως πίσω από όλ’ αυτά κρύβονταν μυστηριώδεις υπερφυσικές δυνάμεις, που άλλες φορές ήταν φιλικές και άλλες εχθρικές προς αυτόν. Οι δυνάμεις αυτές ονομάστηκαν δαίμονες, δηλαδή θεοί , και ο φόβος προς αυτές δεισιδαιμονία από το αρχ. ρήμα < δεισι- < δείδω, που σημαίνει φοβούμαι. Είναι λοιπόν δεισιδαιμονία η παράλογη πίστη σε υπερφυσικές μυστηριώδεις δυνάμεις, που μπορεί να απεργάζονται το καλό ή το κακό του ανθρώπου, αλλά και κάθε ενέργεια ή αντίληψη που σχετίζεται με την πίστη αυτή . Η πίστη αυτή οδηγεί σε ορισμένες προκαταλήψεις ή προλήψεις, δηλαδή σε προφυλακτικές ενέργειες για την πρόληψη και αποφυγή του κακού. Οι προλήψεις και οι δεισιδαιμονίες αναφέρονται μαζί και σημαίνουν τον φόβο αλλά και τις ενέργειες προφύλαξης από υπερφυσικές μυστηριώδεις δυνάμεις . Η πίστη σε διάφορα σημάδια (οιωνούς), τα μάγια, τα ξόρκια, οι γητειές, η πίστη σε στοιχειά και φαντάσματα και τόσα άλλα ανήκουν στον κατάλογο των προλήψεων.
Προλήψεις και δεισιδαιμονίες συναντούμε όχι μονάχα στους φτωχούς και τους αγράμματους, αλλά και στους πλούσιους και στους μορφωμένους όλων των εποχών.
Όπως είναι φυσικό , οι προλήψεις δε θα μπορούσαν να λείψουν από
την κοινωνία του χωριού μου. Μερικές από αυτές, όπως τις βίωσα μέσα στην οικογένειά μου , αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον του χωριού μου είναι και οι ακόλουθες :
Αλάτι
Όταν χύνεται στο τραπέζι, γίνεται καβγάς. Όταν το ρίχνεις πίσω από την πόρτα, φεύγει ο ανεπιθύμητος επισκέπτης. Όταν το ρίχνεις στη φωτιά το Δωδεκαήμερο, τρομάζουν και δεν πλησιάζουν οι καλικάντζαροι
Γάμος
Δεν παντρεύονται δίσεχτο χρόνο, Φλεβάρη που τραβά 29 και Μάη μήνα.
Σε γάμο δεν κάνει να δέσεις κόμπο σε μαντίλι ή αλλού, γιατί θα «δέσεις»τον γαμπρό , θα τον καταστήσεις σεξουαλικά ανίκανο.
Οι νιόπαντροι δεν κάνει να πάνε σε λεχώνα (θεωρείται ακάθαρτη ώσπου να σαραντίσει ),σε κηδεία ή σε μνημόσυνο. Δεν κάνει να πάρουν κόλλυβα ή κερί για τον νεκρό.
Γάτα
Αν συναντήσεις στο δρόμο σου μαύρη γάτα ,είναι γρουσουζιά.
Όταν κυλιέται ή «νίβεται» η γάτα , θα βρέξει.
Δεν κάνει να περάσει γάτα πάνω από το λείψανο νεκρού, γιατί θα πεθάνει κι άλλος από την οικογένεια.
Δρίματα
Οι έξι πρώτες μέρες του Αυγούστου είναι τα δρίματα .Τις μέρες αυτές δεν κάνει : Να πλύνεις τα ρούχα σου, γιατί θα λιώσουν. Να λουστείς, γιατί θα πέσουν τα μαλλιά σου. Να κάνεις μπάνιο, γιατί θα γεμίσει το σώμα σου σπυριά. Γενικά αποφεύγεται η χρήση νερού.
Καθρέφτης
Όταν σπάσει ο καθρέφτης του σπιτιού, είναι γρουσουζιά.
Τη νύχτα δεν κοιτάμε στον καθρέφτη, γιατί θα φανταχτούμε, θα δούμε φαντάσματα ή τον Σατανά.
Όταν πεθάνει άνθρωπος του σπιτιού, σκεπάζουμε τον καθρέφτη για σαράντα μέρες.
Κότα
Αν κράξει κότα όπως ο κόκορας, πεθαίνει άνθρωπος του σπιτιού. Πρέπει να σφαχτεί αμέσως.
Κουκουβάγια
Όταν κράζει λυπητερά στη στέγη του σπιτιού, πεθαίνει ο νοικοκύρης.
Μάτιασμα
Τα γαλανά μάτια ματιάζουν περισσότερο.
Της μάννας το μάτι «πιάνει» ( ματιάζει ).
Η λεχώνα κινδυνεύει πολύ από μάτιασμα ,ώσπου να σαραντίσει.
Για ν’ αποτρέψεις το μάτιασμα να λες « σκόρδα στα μάτια σ’ !» !
Για την αποτροπή του ματιάσματος κρεμάμε με τα στεφάνια του Μάη σκόρδα και κλαδιά αχλάδας, για να μπαίνουν τ’ αγκάθια στα μάτια εκείνων που μας φθονούν.
Νύχια
Τετάρτη και Παρασκευή τα νύχια σου μην κόψεις… Δεν κάνει, είναι αμαρτία. Τετάρτη έπιασαν τον Χριστό και Παρασκευή τον έθαψαν.
Μη μασάς τα νύχια σου, γιατί πεθαίνει η μάννα σου.
Μην πετάς τα κομμένα νύχια σου, μην τα πάρουν και σου κάνουν μάγια.
Μη ρίχνεις τα κομμένα νύχια σου στη φωτιά. Θυμιάζεις τον διάβολο.
Συναπάντημα
Είναι κακό συναπάντημα αν συναντήσεις στον δρόμο σου μαύρη γάτα, παπά, κηδεία ή άνθρωπο που θα σε ρωτήσει πού πηγαίνεις. Καλύτερα να γυρίσεις πίσω.
Φωτιά
Δε δανείζουμε φωτιά σε οποιαδήποτε μορφή (φλόγα, αναμμένο κάρβουνο, σπίρτα κτλ.) ,γιατί δίνουμε κάτι από το « είναι»του σπιτιού , τη μυστική δύναμη της οικογένειας.
_______________________________
Γιώργος Αλβανός : Το χωριό μου Βασιλικά Λέσβου σ. 240 - 247
Ο πρωτόγονος άνθρωπος έβλεπε να συμβαίνουν γύρω του φαινόμενα, που δεν μπορούσε να κατανοήσει και να ελέγξει : Αστραπές, βροντές κεραυνοί, θύελλες, τρικυμίες, εκρήξεις ηφαιστείων, σεισμοί…Έβλεπε την κίνηση των αστεριών, την ανατολή και τη δύση του ήλιου, τις φάσεις της σελήνης, τη γέννηση, τη ζωή, τον θάνατο. Πίστεψε πως πίσω από όλ’ αυτά κρύβονταν μυστηριώδεις υπερφυσικές δυνάμεις, που άλλες φορές ήταν φιλικές και άλλες εχθρικές προς αυτόν. Οι δυνάμεις αυτές ονομάστηκαν δαίμονες, δηλαδή θεοί , και ο φόβος προς αυτές δεισιδαιμονία από το αρχ. ρήμα < δεισι- < δείδω, που σημαίνει φοβούμαι. Είναι λοιπόν δεισιδαιμονία η παράλογη πίστη σε υπερφυσικές μυστηριώδεις δυνάμεις, που μπορεί να απεργάζονται το καλό ή το κακό του ανθρώπου, αλλά και κάθε ενέργεια ή αντίληψη που σχετίζεται με την πίστη αυτή . Η πίστη αυτή οδηγεί σε ορισμένες προκαταλήψεις ή προλήψεις, δηλαδή σε προφυλακτικές ενέργειες για την πρόληψη και αποφυγή του κακού. Οι προλήψεις και οι δεισιδαιμονίες αναφέρονται μαζί και σημαίνουν τον φόβο αλλά και τις ενέργειες προφύλαξης από υπερφυσικές μυστηριώδεις δυνάμεις . Η πίστη σε διάφορα σημάδια (οιωνούς), τα μάγια, τα ξόρκια, οι γητειές, η πίστη σε στοιχειά και φαντάσματα και τόσα άλλα ανήκουν στον κατάλογο των προλήψεων.
Προλήψεις και δεισιδαιμονίες συναντούμε όχι μονάχα στους φτωχούς και τους αγράμματους, αλλά και στους πλούσιους και στους μορφωμένους όλων των εποχών.
Όπως είναι φυσικό , οι προλήψεις δε θα μπορούσαν να λείψουν από
την κοινωνία του χωριού μου. Μερικές από αυτές, όπως τις βίωσα μέσα στην οικογένειά μου , αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον του χωριού μου είναι και οι ακόλουθες :
Αλάτι
Όταν χύνεται στο τραπέζι, γίνεται καβγάς. Όταν το ρίχνεις πίσω από την πόρτα, φεύγει ο ανεπιθύμητος επισκέπτης. Όταν το ρίχνεις στη φωτιά το Δωδεκαήμερο, τρομάζουν και δεν πλησιάζουν οι καλικάντζαροι
Γάμος
Δεν παντρεύονται δίσεχτο χρόνο, Φλεβάρη που τραβά 29 και Μάη μήνα.
Σε γάμο δεν κάνει να δέσεις κόμπο σε μαντίλι ή αλλού, γιατί θα «δέσεις»τον γαμπρό , θα τον καταστήσεις σεξουαλικά ανίκανο.
Οι νιόπαντροι δεν κάνει να πάνε σε λεχώνα (θεωρείται ακάθαρτη ώσπου να σαραντίσει ),σε κηδεία ή σε μνημόσυνο. Δεν κάνει να πάρουν κόλλυβα ή κερί για τον νεκρό.
Γάτα
Αν συναντήσεις στο δρόμο σου μαύρη γάτα ,είναι γρουσουζιά.
Όταν κυλιέται ή «νίβεται» η γάτα , θα βρέξει.
Δεν κάνει να περάσει γάτα πάνω από το λείψανο νεκρού, γιατί θα πεθάνει κι άλλος από την οικογένεια.
Δρίματα
Οι έξι πρώτες μέρες του Αυγούστου είναι τα δρίματα .Τις μέρες αυτές δεν κάνει : Να πλύνεις τα ρούχα σου, γιατί θα λιώσουν. Να λουστείς, γιατί θα πέσουν τα μαλλιά σου. Να κάνεις μπάνιο, γιατί θα γεμίσει το σώμα σου σπυριά. Γενικά αποφεύγεται η χρήση νερού.
Καθρέφτης
Όταν σπάσει ο καθρέφτης του σπιτιού, είναι γρουσουζιά.
Τη νύχτα δεν κοιτάμε στον καθρέφτη, γιατί θα φανταχτούμε, θα δούμε φαντάσματα ή τον Σατανά.
Όταν πεθάνει άνθρωπος του σπιτιού, σκεπάζουμε τον καθρέφτη για σαράντα μέρες.
Κότα
Αν κράξει κότα όπως ο κόκορας, πεθαίνει άνθρωπος του σπιτιού. Πρέπει να σφαχτεί αμέσως.
Κουκουβάγια
Όταν κράζει λυπητερά στη στέγη του σπιτιού, πεθαίνει ο νοικοκύρης.
Μάτιασμα
Τα γαλανά μάτια ματιάζουν περισσότερο.
Της μάννας το μάτι «πιάνει» ( ματιάζει ).
Η λεχώνα κινδυνεύει πολύ από μάτιασμα ,ώσπου να σαραντίσει.
Για ν’ αποτρέψεις το μάτιασμα να λες « σκόρδα στα μάτια σ’ !» !
Για την αποτροπή του ματιάσματος κρεμάμε με τα στεφάνια του Μάη σκόρδα και κλαδιά αχλάδας, για να μπαίνουν τ’ αγκάθια στα μάτια εκείνων που μας φθονούν.
Νύχια
Τετάρτη και Παρασκευή τα νύχια σου μην κόψεις… Δεν κάνει, είναι αμαρτία. Τετάρτη έπιασαν τον Χριστό και Παρασκευή τον έθαψαν.
Μη μασάς τα νύχια σου, γιατί πεθαίνει η μάννα σου.
Μην πετάς τα κομμένα νύχια σου, μην τα πάρουν και σου κάνουν μάγια.
Μη ρίχνεις τα κομμένα νύχια σου στη φωτιά. Θυμιάζεις τον διάβολο.
Συναπάντημα
Είναι κακό συναπάντημα αν συναντήσεις στον δρόμο σου μαύρη γάτα, παπά, κηδεία ή άνθρωπο που θα σε ρωτήσει πού πηγαίνεις. Καλύτερα να γυρίσεις πίσω.
Φωτιά
Δε δανείζουμε φωτιά σε οποιαδήποτε μορφή (φλόγα, αναμμένο κάρβουνο, σπίρτα κτλ.) ,γιατί δίνουμε κάτι από το « είναι»του σπιτιού , τη μυστική δύναμη της οικογένειας.
_______________________________
Γιώργος Αλβανός : Το χωριό μου Βασιλικά Λέσβου σ. 240 - 247
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου