ΠΟΛΙΧΝΙΑΤΙΚΗ ΑΦΛΟΥΓΗ

Ο George Alvanos κοινοποίησε τη δημοσίευσή του.

22 Ιανουαρίου στις 9:55 μ.μ.

Γη Άι– Γιώρς στα Μηλαντά
1.Περί Μηλαντών και …Απόλλωνα
Η νονά μου ήταν πια μεγαλοκοπέλα, που είχε περάσει από καιρό τα τριάντα κι όδευε ολοταχώς για τα σαράντα, αλλά νυμφίος δε φαινόταν στο βάθος του ορίζοντα. Και δεν ήταν μόνο αυτό. Πίσω της ακολουθούσαν άλλες τέσσερις αδελφές, στον καιρό της παντρειάς όλες τους, που περίμεναν πώς και πώς ,αμάν και πότε, θα φύγει η μεγάλη από τη μέση, για να ’ρθει επιτέλους και η δική τους η σειρά. Βλέπεις οι άγραφοι κανόνες, που όριζε το εθιμικό δίκαιο της εποχής εκείνης , δε συγχωρούσαν σε καμιά περίπτωση και για κανένα λόγο να παντρευτεί μικρότερη αδελφή, αν υπήρχε μεγαλύτερη απάντρευτη. Η νονά μου το είχε τάμα στον Άι- Γιώργη στα Μηλαντά , αν βρεθεί γαμπρός , να βαφτίσει αγόρι στη χάρη του και να το ονομάσει Γεώργιο, όπως το όνομα του Τροπαιοφόρου Μεγαλομάρτυρα Γεωργίου. Και όταν πια βρέθηκε επιτέλους ο γαμπρός, εμένα με βάφτισαν στη χάρη του στα Μηλαντά και με ονόμασαν Γεώργιο και κατά το κοινώς λεγόμενο Γιώργο.
Η μάνα μου, ελαφρύ το χώμα που τη σκέπασε, όταν αρρωστούσε κάποιο από τα παιδιά της, έταζε στον Άι – Γιώργη στα Μηλαντά να το κάνει καλά και να το πάει στη χάρη του
« αξ’πόλ’τ’ τσι αλ’μαναριά τσι αξάγκουνα δημέν’ »
( βαδίζοντας ξυπόλυτη, με ξέπλεκα μαλλιά και με τους αγκώνες δεμένους πίσω στην πλάτη, οπισθάγκωνα ).
Μιλάμε βέβαια για μια απόσταση αρκετών χιλιομέτρων σε αγροτικό δρόμο .
Το σχολειό του χωριού μου, που σήμερα έχει κλείσει από έλλειψη μαθητών, είχε κείνα τα χρόνια περισσότερα από εκατό παιδιά. Όταν ήταν
μέρα να πάμε εκδρομή και οι δάσκαλοι μάς ρωτούσαν πού θέλαμε να πάμε, όλοι με μια φωνή ζητούσαμε να πάμε στα Μηλαντά.
Μεγάλωσα μιλώντας και ακούγοντας για τον Άι– Γιώργη στα Μηλαντά. Τον άγιο αυτόν τον θεωρούσαμε δικό μας άγιο , γιατρό και προστάτη μας. Όταν πηγαίναμε στα Μηλαντά να κυνηγήσουμε πέρδικες και ορτύκια, δεν παραλείπαμε μετά το κυνήγι να πάμε να προσκυνήσουμε στη χάρη του . Ακούγαμε τότε τη γερόντισσα ( Δημητρούλα, αν θυμάμαι το όνομά της), που ολόκληρη τη ζωή της την πέρασε εκεί , να μας μιλάει για τα θαύματα του Αγίου και να μας λέει πως αυτή δεν πήγαινε τη νύχτα να κοιμηθεί, αν πρώτα δεν άκουγε το «παλικάρι» να επιστρέφει « στο σπίτι του » με το άλογό του. Και σαν ρωτούσαμε τη γριούλα «γιατί, γερόντισσα , τα λένε « Μηλαντά », εκείνη απαντούσε απλοϊκά και πειστικά, σαν να επρόκειτο για το πιο αυτονόητο πράγμα του κόσμου :
- Μα γιατί, παιδί μου, εδώ παλιά οι βοσκοί είχανε τις μάντρες με τα μήλα τους, τα πρόβατά τους μαθές… Μαλώνανε κιόλας πού θα βοσκήσει ο καθένας τα δικά του …
Μια ολόκληρη ζωή άκουγα τον κόσμο να μιλάει για τα Μηλαντά. Παραξενεύομαι, λοιπόν, που τώρα βλέπω τις πινακίδες της Τροχαίας να δείχνουν το δρόμο για τα «Μελαντά »και όχι για τα Μηλαντά. Δεν ξέρω
πού τη βρήκανε γραμμένη έτσι τη λέξη. Μα όποιον κάτοικο από τα γύρω χωριά κι αν ρωτήσεις , δε θα βρεθεί ένας να λέει Μελαντά . Όλοι λένε Μηλαντά.
Πιθανολογώντας, θα επιχειρήσω να δώσω μια ερμηνεία για το τοπωνύμιο «Μηλαντά » , βασισμένη στα λόγια εκείνα της γερόντισσας . Θ’ αναφερθώ προηγουμένως σε κάποια πράγματα, που μπορεί αρχικά να φανούν άσχετα με το θέμα , μα που τελικά θα βοηθήσουν στην παρουσίασή του.

Ο Απόλλωνας , όπως είναι γνωστό ,ήταν ένας από τους δώδεκα θεούς της Αρχαιότητας, που λατρευόταν πανελλαδικά ως ο θεός της Μαντικής, του Φωτός και της Μουσικής. Οι αρχαίοι πίστευαν πως ο ίδιος έβαλε τα θεμέλια του ναού του στην περιοχή που τότε λεγόταν « Πυθώ» και ίδρυσε εκεί το περίφημο μαντείο των Δελφών .Κοντά στον ναό υπήρχε η πηγή Κασταλία, την οποία φύλαγε ένα φοβερό θεριό (δράκοντας), που κατασπάραζε τους ανθρώπους και τα ζώα ,όταν πήγαιναν να πιουν νερό. Από την Πυθώ ονομάστηκαν ο Απόλλωνας « Πύθιος», ο δράκοντας «Πύθωνας», η ιέρεια του μαντείου που έδινε τους χρησμούς «Πυθία» και οι αγώνες προς τιμή του Απόλλωνα «Πύθια ». Ο Απόλλωνας σκότωσε τον δράκοντα Πύθωνα , ελευθέρωσε την πηγή και απάλλαξε τους κατοίκους της περιοχής από τα δεινά τους. Έχουμε, λοιπόν , εδώ τον φόνο ενός δράκοντα, μια δρακοντοκτονία.
Ο Απόλλωνας, εξάλλου , λατρευόταν τοπικά σε πολλές περιοχές της αρχαίας Ελλάδας με διάφορες άλλες ιδιότητες, όπως γίνεται και σήμερα με τους τοπικούς αγίους . Λατρευόταν ως προστάτης των φυτών και των σπαρτών από τις αρρώστιες, τις ακρίδες, τα ζωύφια και τα ποντίκια (παρνόπιος, σαυροκτόνος, σμινθεύς). Πιστευόταν ακόμα ότι αυτός στέλνει τις διάφορες αρρώστιες, ότι θεραπεύει από αυτές ( αντίστοιχα λοίμιος και αλεξίκακος ) και ότι εξαγνίζει τις ψυχές και τα σώματα (ιατρός).
Στη Λέσβο ο Απόλλων λατρευόταν ιδιαίτερα με την επωνυμία «μαλόεις » , δηλ.αυτός που έχει μάλα ( = μήλα = πρόβατα ) , αλλά και ο προστάτης των « βοσκημάτων» γενικά (τα αιγοπρόβατα , ο τόπος που βόσκουν, η ενέργεια της βόσκησής τους ).
Το παλιό λιμάνι της Μυτιλήνης στην Επάνω Σκάλα λεγόταν "Μαλόεις λιμήν" λόγω του ιερού του Μαλόεντα Απόλλωνα που υπήρχε εκεί .
Η περιοχή του ακρωτηρίου Μαριά στο ΝΑ άκρο του νησιού λεγόταν Μαλέα και θεωρούνταν ιερή από τον ναό του « μαλεάτα» Απόλλωνα , που υπήρχε σ’ αυτήν .
Στην αρχαία πόλη Νάπη της Λέσβου λατρευόταν ο Ναπαίος Απόλλων.
Στην Ερεσό της λατρευόταν ως Ερέσιος Απόλλων
Έξω από την αρχαία πόλη της Μυτιλήνης, στην περιοχή όπου η σημερινή Κράτηγος, υπήρχε ναός του Απόλλωνα. Ο Θουκυδίδης (Ιστοριών Γ΄,3) αναφέρει « ως είη Απόλλωνος Μαλόεντος έξω της πόλεως εορτή, εν η πανδημεί Μυτιληναίοι εορτάζουσι» ( γινόταν έξω από την πόλη γιορτή του Μαλόεντα Απόλλωνα, την οποία οι Μυτιληναίοι πανηγύριζαν με συμμετοχή όλου του λαού ) . Χόρευαν μάλιστα στη γιορτή αυτή τον ξεχωριστό χορό, που επίσης ονομαζόταν μαλόεις. Μερικοί τοποθετούν τον ναό αυτό στη θέση που σήμερα υπάρχει ο ναός της Παναγίας της Χρυσομαλλούσας και συσχετίζουν την επωνυμία « Χρυσομαλλούσα» με τον χρυσομάλλη θεό του ήλιου Απόλλωνα , στον οποίο οι έφηβοι αφιέρωναν τα μαλλιά τους.( ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)
_______________________________________
Πρβλ.: Γιώργος Αλβανός : Το χωριό μου Βασιλικά Λέσβου